W 2023 roku przewidzianych jest 250 dni roboczych, czyli 2008 godzin pracy dla osób, które nawiązały umowę na pełen etat. Wymiar czasu pracy jest określony przez regulacje prawne zawarte w Kodeksie pracy. Rynek staje się coraz bardziej elastyczny, pracownicy mogą wykonywać swoje zajęcia w różnych systemach i mieć różny wymiar zatrudnienia, który musi być zgodny z przepisami, warto je znać, by wiedzieć, jakie przysługują uprawnienia.
Wymiar czasu pracy – normy
To, ile godzin ma etat, uregulowane jest w II rozdziale Kodeksu pracy. Jak podane zostało w artykule 129, norma czasu pracy wynosi 8 godzin na dobę i 40 w tygodniu. W przypadku niektórych zawodów godziny do przepracowania inaczej się rozkładają, np. lekarz może pełnić 12-godzinny dyżur, czy strażak pozostawać na zmianie przez 24 godziny. Tygodniowa norma godzin nie może przekroczyć 40.
Jak obliczyć wymiar czasu pracy w miesiącu?
Żeby obliczyć, ile godzin pracy w miesiącu nas czeka, należy pomnożyć 40 godzin przez przyjęte w danym okresie rozliczeniowym pełne tygodnie, dodać 8 godzin za każdy dodatkowy dzień, który przekroczył ujęte pełne tygodnie. Należy też odjąć 8 godzin za każde święto, które przypada w danym okresie rozliczeniowym i wypada w dni robocze od poniedziałku do soboty. Oczywiście od tych ustaleń istnieją wyjątki. Osoby posiadające umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności obowiązuje inna liczba godzin – dziennie mogą pracować przez siedem godzin, tygodniowo nie mogą przekroczyć 35 godzin. Zarządzający firmami również nie podlegają tym zasadom – mają nielimitowany czas pracy. Pracujących na umowach zlecenie lub umowach o dzieło, a także samozatrudnionych te regulacje nie dotyczą.
Praca w niepełnym wymiarze
40 godzin w tygodniu to pełny wymiar czasu pracy, pracując na niepełnym etacie, czas pracy zostaje wyliczony proporcjonalnie przez pomnożenie przez ułamek określający etat zapisany w umowie. Tym sposobem, jeśli pełny etat wynosi 160 godzin w miesiącu, praca na ½ etatu wyniesie 80 godzin, praca na ¼ etatu to 40 godzin, a praca na ¾ etatu to 120 godzin.
Systemy czasu pracy
Według Kodeksu pracy pracodawca może wprowadzić jeden z systemów czasu pracy, który będzie odpowiadał specyfice danego zawodu. Może to być np.
Podstawowy czas pracy, który opisany został wyżej.
- Równoważny czas pracy – Pracownik wykonuje obowiązki dłużej, niż to przewidziano w podstawowym wymiarze (np. pracownicy ochrony czy służby mundurowe), czego efektem jest skrócenie godzin pracy w kolejnych dniach lub otrzymanie wolnego w przyszłym czasie, by finalnie zamknąć rozliczenie tak, by zgadzała się dozwolona ilość godzin pracy w miesiącu.
- Zadaniowy czas pracy – w tym systemie liczba godzin do przepracowania nie jest ważna, liczy się efektywność. Jednak, żeby zapobiec nadużyciom, powierzone zadania muszą być wykonane w ustalonym czasie niezbędnym do zrealizowana określonej pracy przy uwzględnieniu standardowego wymiaru czasu pracy. Musi zmieścić się w 40 godzinach tygodniowo i mieć zapewniony czas na odpoczynek zgodny z regulacjami prawnymi zawartymi w Kodeksie pracy.
- Weekendowy czas pracy – praca wykonywana jest od w piątki, soboty i niedziele, także w święta. Jej wymiar może wynosić do 12 godzin na dobę. Wynagrodzenie jest takie samo jak za pełny etat.
Harmonogram czasu pracy (godziny nadliczbowe)
Obowiązkiem pracodawcy jest sporządzenie harmonogramu czasu pracy w wersji papierowej lub komputerowej. Rozkład musi być przedstawiony pracownikowi przynajmniej tydzień przed rozpoczęciem tego okresu, który został w nim uwzględniony. Harmonogram powinien obejmować co najmniej miesięczny plan pracy. Za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje dodatek w postaci 100% wynagrodzenia, jeśli zdarzenie ma miejsce w nocy, niedziele lub święta, czy dzień, który jest wolny od pracy w zamian za święto. Ta stawka obowiązuje również za każdą godzinę przy przekroczeniu tygodniowego wymiaru czasu pracy. 50% dodatkowego zarobku należy doliczyć w przypadku każdego innego dnia. Zamiast rekompensaty finansowej może być udzielone wolne w liczbie godzin odpowiadającym nadgodzinom. Tygodniowy czas pracy wraz z dodatkowymi godzinami nie może przekroczyć 48 godzin w okresie rozliczeniowym i 150 godzin w ciągu roku.
Odpoczynek pracownika: dobowy i tygodniowy
Pracownikowi w każdej dobie przysługuje minimum 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Wyjątkiem od tej reguły jest prowadzenie akcji ratowniczej w celu ochrony zdrowia, życia, mienia lub środowiska, a także prace przy usuwaniu awarii. Zasada ta nie odnosi się również do pracowników zarządzających firmami.